Veelvoorkomende oorzaken ondervoeding bij ouderen

Dat ondervoeding veel voorkomt bij ouderen, is aan de cijfers te zien. In de thuiszorg is te zien dat in 20 – 25% van de gevallen ondervoeding aanwezig is. In de verpleeghuizen is dit 15 – 20% (Bron: Zorg voor Beter). Veelvoorkomende oorzaken van ondervoeding bij ouderen:

• Verminderde eetlust

Minder eetlust bij ouderen heeft te maken met verschillende oorzaken. Gevoelens van eenzaamheid spelen hierbij vaak een rol, maar ook heeft een verminderde dagbesteding hiermee te maken. Het lichaam verbruikt minder energie, waardoor het hongergevoel minder snel op komt.

Tevens kan een verminderde eetlust ook als overkoepelende oorzaak worden gezien, of als gevolg van andere klachten. In veel gevallen van ondervoeding is een verminderde eetlust een groot onderdeel van het probleem.

• Afhankelijk van hulp in de keuken

Ouderen die verminderd of niet mobiel zijn, zijn niet in de gelegenheid om voedsel klaar te maken. Omdat er veel hulp nodig is om eten klaar te maken en er niet altijd hulp in de buurt is, komt ondervoeding al gauw om de hoek kijken. Snelle maaltijden zijn een veiligere optie, maar geven niet genoeg voedingsstoffen om het lichaam zo optimaal mogelijk te laten functioneren.

• Eenzaamheid

Voor veel ouderen speelt eenzaamheid een groot deel van hun leven. Onder de groep 75-plussers voelt namelijk 56% zich eenzaam. (Bron: Rijksoverheid) Dit zijn schokkende cijfers, welke ook veel invloed hebbben op de voedingsinname. Bij gevoelens van eenzaamheid worden hongergevoelens onderdrukt of worden er veel ongezonde dingen gegeten.

• Depressie

Uit eenzaamheid kan depressie ontstaan. Ook het verlies van dierbaren spelen hierbij mee. Somberheid en een tekort aan gesprekspartners kan de levenslust verminderen. Daarbij kan een tekort aan voedingsstoffen depressie ook veroorzaken; stoffen als serotonine hebben we nodig om ons blij te voelen. (Bron: Zo Begaafd) Voor een deel halen we deze uit onze voeding. Wanneer dit ontbreekt, kan dit gevolgen hebben op de mentale gezondheid.

• Niet gevarieerd voedingspatroon

Mensen hebben verschillende soorten vitamines nodig, welke we uit een selectie aan voedingsstoffen halen. Een gevarieerd voedingspatroon is hierbij nodig. Zo halen we bijvoorbeeld eiwitten uit zuivelproducten en ijzer uit groene groentes of rood vlees. Wanneer er niet genoeg eten wordt genuttigd waar deze voedingsstoffen in zitten, bouwt zich op termijn een tekort op wat effect heeft op de gezondheid.

• Kauwproblemen

Op latere leeftijd wordt kauwen wat moeilijker. De kracht in de kaken neemt af, in sommige gevallen zover dat de kwaliteit van kunnen eten ook steeds slechter wordt.

Het duurt dan lang voordat een maaltijd naar binnen is en het plezier van eten wordt hierdoor kleiner. Ook dit heeft vervolgens weer invloed op de eetlust.

• Slikproblemen

Ook slikproblemen vormen een oorzaak van ondervoeding. Doordat de speekselproductie verslechterd is, wordt het moeilijker om voedsel goed te kauwen en door te kunnen slikken; speeksel helpt ons om de voeding goed door de slokdarm heen te laten leiden.

• Medicatie

Ouderen hebben vaak ziekten of aandoeningen waarvoor medicatie moet worden geslikt. Medicatie brengt vaak bijwerkingen met zich mee. Denk hierbij aan: misselijkheid, een droge mond of duizeligheid. Dit soort bijwerkingen zorgen ervoor dat de eetlust wordt verminderd. (Bron: Nursing)

• Gebitsproblemen

Problemen aan het gebit zorgen ook voor kauwproblemen. Pijn aan het tandvlees of gaatjes maken het onprettig of pijnlijk om te moeten eten. Hierdoor wordt de behoefte om te eten kleiner en de kans op ondervoeding vergroot.

Ook komt het voor dat het kunstgebit niet goed meer past. Gevolg hiervan is dat het kauwen moeizaam gaat en het consumeren van voedsel dan moeilijker gaat.

• Verminderde reuk en/of smaak

Omdat we kunnen ruiken en proeven, is het leuk om te eten. Onze zintuigen zorgen ervoor dat we zin krijgen in eten, zonder dat we erbij stilstaan dat we het uiteindelijk voor het welzijn van ons lichaam doen. Een oudere heeft echter minder smaakpapillen en het reukvermogen gaat achteruit, dit komt simpelweg door het verouderingsproces en kan soms ook te maken hebben met andere factoren zoals ziekte en medicatie. (Bron: Serviceapotheek)

Bij een afname van reuk of smaak, wordt de behoefte aan het nuttigen van voedsel verminderd, waardoor er minder wordt gegeten of maaltijden zelfs worden overgeslagen.

Minder vaak voorkomende oorzaken van ondervoeding bij ouderen

Ook zijn er minder vaak voorkomende oorzaken van ondervoeding. Deze liggen wellicht minder voor de hand, maar zijn zeker niet minder belangrijk dan de vaak voorkomende oorzaken.

• Oncologische aandoeningen

Oncologische aandoeningen kunnen er ook voor zorgen dat ondervoeding optreedt. Tumoren op en rond de organen verdrukken het honger gevoel. Zo kan pijn tot misselijkheid leiden, of kan een grote tumor ervoor zorgen dat de maag als het ware wordt verdrukt en het hongergevoel minder snel aanwezig is. (Bron: Richtlijnen Database)

• Ziekte en comorbiditeit

Bij ziekte treedt vaker een probleem met voeding op. Dit kan door bijkomende klachten/symptomen komen of bijvoorbeeld door de medicatie. Wanneer er dan ook nog sprake is van comorbiditeit, is de kans dat voedingsproblematiek optreed nog groter. Een combinatie tussen ziekten en aandoeningen brengt ook de dubbele hoeveelheid mogelijke klachten met zich mee, welke vaak invloed hebben op de eetlust. (Bron: Stuurgroep Ondervoeding)